Qazaxıstandakı aksiyalarda etirazçıların qeyri-rəsmi liderlərindən biri, siyasi fəal və hüquq müdafiəçisi 64 yaşlı Meyrxan Abdumanapov Almatıda baş verənlərlə bağlı “Siberia.Realii” saytına danışıb.

Onun sözlərinə görə, etirazçılara qarşı güc tətbiqi yanvarın 6-sı təxminən səhər saat 9 radələrində başlayıb. Onun dediyinə görə, həmin vaxt Nursultan Nazarbayev küçəsində olan meydanda üzərində pulemyot olan hərbi yük maşınları, minik avtomobilləri və bir neçə zirehli transportyor peyda oldb. Əsgərlər oradan çıxıb bütün perimetr boyu meydanı mühasirəyə alıblar.

Buna da bax:

Rusiya təyyarələri Qırğızıstandan Qazaxıstana paraşütçülər, texnika və sülhməramlılar çatdırıb

"Sonra mən də daxil olmaqla, ən yaşlı səkkiz nəfər etirazçılar adından ağ bayraq və əl qaldıraraq danışıqlar aparmağa getdik. Gecələr düşərgəni qorumaq üçün istifadə etdiyimiz şitləri keçəndə bizə atəş açmağa başladılar. Bunlar xəbərdarlıq atəşləri idi. Amma yanımda yaşı 50-dən yuxarı olan bir kişi qəfil yerə yıxıldı. Güllə onun sol bud nahiyəsinə dəymişdi. O an biz artıq hasara doğru geri çəkildik. Amma yaralını götürmək üçün geri qayıtdım. Çətinliklə onu qaldırıb hasarın yanına apardım, oradan da xəstəxanaya göndərdik. Atışma dayandı. Biz əlimizi yelləməyə, danışıqlar təklif etməyə davam etdik. Qazax dilində səsgücləndirici ilə bizə xəbərdarlıq etdilər ki, yaxınlaşmayın. Nəticədə 10-15 dəqiqədən sonra - görünür, məsləhətləşirdilər - bir zabit yanımıza gəldi.

Adını və soyadını verdi, indi xatırlaya bilmirəm. O dedi: "Bəli, mən o poqromçuların kimlər olduğunu bilirəm, onlar siz deyilsiniz. Nümayişi davam etdirə bilərsiniz, yeganə şərt budur: təsadüfən sizin aranızda silahlı gənclər olarsa, onları özünüz zərərsizləşdirin, çünki, Allah eləməsin, əsgərlərimdən kimisə yaralasalar, cavab atəşi açacağıq – bunun nəticələrinə görə mən cavabdeh deyiləm”.

Düşərgəyə qayıtdıq. Bir neçə min adamın içərisində yalnız beşində silah var idi. Biz onları zorla tərksilah edə bilməzdik, qorxurduq ki, biz silahsız onlar silahla bizə atəş aça bilərlər. Biz onlardan getmələrini istədik və getdilər.

Embed paylaş

Qazaxıstanda qarşıdurma: aksiyaçılardan hələ də xəbər almaq mümkün olmur

Embed paylaş

Kod yaddaşa götürüldü

---

en px hündürlük px

---

The URL has been copied to your clipboard

No media source currently available

0:00 0:02:03 0:00

Hadisələrin sonrakı inkişafına toxunan Meyrxan Abdumanapovun dediyinə görə, səhər saat 9-dan, axşam saat 6-ya qədər sakitlik olub. Amma sonra onlara etirazçıları dağıtmaq üçün meydana əlavə qüvvələr yeridiləcəyi ilə bağlı xəbərdarlıqlar gəlib:

"Günün ikinci yarısında düşərgəyə mesajlar gəlməyə başladı: "Dağılın, şəhərə əlavə qüvvələr gəlib: Rusiya qoşunları və KTMT bölmələri, belarus, erməni və digərləri, güc yolu ilə dağılacaqlar". Bu məsləhətlə şəxsən mənə beş nəfər zəng etdi. Və hər dəfə mənə zəng edənlər məlumatın “mötəbər mənbələrdən” olduğunu iddia edirdilər. "Bu gün axşam ya da gecə öldürmək üçün atəş açacaqlar." Məlumatı nəzərə aldıq, amma inanmadıq. Bəzi fəallar isə sonda oranı tərk edərək özləri ilə gələn insanları da apardılar.

Məsələn, səhər danışıqlarında əvvəlcə qərargah rəhbəri təyin etmək fikrində olduğumuz köhnə müxalifət lideri Jasaral Kuanyshalin və ya Janbolat Mamai kimi tanınmış fəal iştirak edirdi. O da dağılışmağa çağırdı. Deyəsən, bundan sonra onu buna görə döyüblər".

Meyrxan Abdumanapov deyir ki, o meydanda qalmağı qərara alıb, dağılışmağın xəyanət olduğunu düşünüb.

"Hava qaralanda, saat 18:30 və ya 18:40-da meydanda pulemyotlu zirehli transportyorlar göründü. Əvvəlcə şərqdən, sonra qərbdən. Xəbərdarlıq etmədən öldürmək üçün atəş açmağa başladılar. İnsanlar dağıldı, gördüm ki, bəziləri yıxılıb. Mən özüm öz gözlərimlə yeddi nəfəri gördüm. Biri qolundan, biri başından yaralanmışdı. Onlardan ikisini çıxara bildik, yaralıları, qalanlarını çıxara bilmədik. Lap gənc iki qız və bir oğlan, artıq onlarda həyat əlamətləri görünmürdü. Başqa bir yaşlı yaralı var idi onu qaldırıb aparmağa çalışdım, amma bacarmadım.

Daha bir nəfəri çıxarmağa çalışarkən lap yaxınlığıma bir-neçə güllə düşdü, amma möcüzəli şəkildə mənə dəymədi və mən ərazini tək etməli oldum. Budur telefonumda qalıb, saat 19:01 -də təcili yardıma zəng etdim ki, bizim çıxara bilmədiyimiz yaralıları çıxarsınlar.

Biz güllə yağışı altında meydanı tərk etməyə məcbur olduq. Yolda bir minik maşını gördüm. İki gənc oğlan var idi, biri sükan arxasında, digəri onun yanında. Maşın işə salındı, görünür, onlar maşınla getməyə çalışırdılar, lakin ön şüşə və arxa şüşələr vuruldu və gənclər artıq ölmüşdülər...

Meydandan uzağa getmədik, həyətlərdə gizləndik. Və iki saatdan sonra meydana qayıdıb yaralıların aparılıb-aparılmadığını bilmək istədik, amma onları hələ də aparmamışdılar. Təkcə meydanda nə qədər insanın öldüyünü bilmirik.

Buna da bax:

Qazaxıstan Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin sədri həbs edilib

Meyrxan Abdumanapovun sözlərinə görə, sonra yenidən atəş açmağa başlayıblar və onlar geri çəkilməyə məcbur olublar. Əsgərlərin hamısı təpədən dırnağa qədər qara geyimdə idi. Əgər səhər bizimlə ancaq qazaxca danışırdılarsa, o biri tərəfdə də bizimkilər qazaxlar idisə, bu dəfə səsgücləndiricidən yalnız rus dilində səs gəlirdi.

-Etirazı dağıtmaqda iştirak edən əsgərlər rusca danışırdılarmı?

- Bəli. Bu dəfə əsgərlər bizə ancaq rus dilində müraciət etdilər. Və hədə-qorxu ilə: “Ərazidən azad olun, atacağıq”. Qazax dilində bir kəlmə də yox idi. Buradan belə nəticəyə gəldik ki, bunlar rus qoşunlarıdır. Necə ki, günortadan sonra bizə xəbərdarlıq edilmişdi.

Orda.kz nəşrinin baş redaktoru Gülnarə Bajkenova-nın sözlərinə görə, o, həmkarları ilə yanvarın 7-si axşam, Respublika meydanında - etirazçıların düşərgəsi dağıdılandan sonra olub.

O, “Siberia.Realii” saytına müsahibəsində bildirib ki, onların çəkiliş qrupu aşmış maşının şəklini çəkmək istəyib, lakin bu zaman onların üzərində hərbi “Hummer” hərəkət edib və səsgücləndiricidən onlara atəş açacaqları barədə xəbərdarlıq eşidilib.

Bundan sonra Gülnarə və həmkarları sürətlə meydanı tərk ediblər. - Bəli, rusca səsgücləndiricidən bizə xəbərdarlıq etdilər. Amma onu deyim ki, Qazaxıstan təhlükəsizlik işçiləri də vətəndaşlara tez-tez rus dilində müraciət edirlər. Gənc əsgərlər, cənubdan gələn çağırışçılar, bəlkə də, rus dilini o qədər də yaxşı bilmirlər, amma burada təmiz rus nitqi var idi. Amma qazax zabiti də ola bilərdi. Yanvarın 7-də meydanda olan və düşərgənin dağıdılmasını görən bir neçə nəfərlə danışdım. Onların heç biri dəqiq deyə bilmədi ki, onlar kimin təhlükəsizlik qüvvələri olub – qazaxıstanlı, yoxsa rusiyalı.

Bu gün biz yenidən meydanda olduq və həmkarım gördü ki, artıq KTMT qoşunları orada yerləşdirilib. Dediyinə görə onları formalarındakı işarələrdən tanıyıb. Mən mübahisə etməzdim ki, 7-ci axşam düşərgəni dağıdan ruslar olub"- Orda.kz nəşrinin baş redaktoru Gülnarə Bajkenova bildirib.

Bu arada, yanvarın 6-da KTMT-nin baş katibi Stanislav Zas RİA-ya müsahibəsində Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının qüvvələrinin Qazaxıstanda nümayişlərin dağıdılmasında iştirak etməyəcəyini bildirib.

Qazaxıstan Daxili İşlər Nazirliyinin yaydığı məlumata görə, indiyə qədər aksiyalarla bağlı 4266 nəfər saxlanılıb.

Buna da bax:

Qazaxıstan müxalifəti səsini ucaldır: ‘Biz terrorçu deyilik!’

Gürcüstanda hakim "Gürcü Arzusu" partiyası Konstitusiya Məhkəməsinə şikayət verib, üç əsas müxalifət partiyasının konstitusiyaya zidd elan olunmasını tələb edir. Bunlar "Vahid Milli Hərəkat", "Dəyişikliklər Uğrunda Koalisiya" və "Güclü Gürcüstan – Lelo" partiyalarıdır. "Exo Kavkaza" bu haqda Gürcüstan parlamentinin spikeri Şalva Papuaşviliyə istinadla yazır.

"Vahid Milli Hərəkat" partiyasını keçmiş prezident Mixeil Saakaşvili, "Dəyişikliklər Uğrunda Koalisiya"nı onun keçmiş komanda üzvləri Nika Qvaramiya və Nika Meliya, "Güclü Gürcüstan – Lelo"nu isə iş adamları Mamuka Xazaradze və Badri Caparidze yaradıblar.

MSK 2024-cü il parlament seçkilərində dörd partiyanın seçki baryerini keçdiyini bildirir. Amma onlardan üçü nəticələrin saxtalaşdırıldığını iddia edərək parlamentin işini boykot edir. "Gürcü Arzusu" Konstitusiya Məhkəməsinə yalnız "Qaxariya – Gürcüstan Uğrunda" partiyası ilə bağlı şikayət verməyib. Bu partiya oktyabrın 28-də parlamentdə işə başlayıb.

Papuaşvilinin sözlərinə görə, mövcud sübutlar bu siyasi partiyaların hökumətin və hakim partiyanın legitimliyini rədd etdiyini göstərir, bu da onların konstitusion olmasına şübhə yaradır. Spiker digər siyasi partiyaların qadağan olunmasına, hələlik, ehtiyac olmadığını bildirib.

Gürcüstan müxalifəti ötənilki parlament seçkilərində "Gürcü Arzusu"nun qələbəsini qəbul etməyib. Ötən il noyabrın 28-dən parlament binası qarşısında etiraz aksiyaları gedir. O zaman hökumət Avropaya inteqrasiyanın 2028-ci ilədək dayandırılmasını elan etmişdi. Etirazçılar növbədənkənar seçkilərin keçirilməsini, saxlanmış bütün nümayişçilərin buraxılmasını tələb edirlər.

Tatarıstanın Naberejnıye Çelnı şəhərində hərbi xidmətdən yayınma ittihamı ilə axtarılan şəxs oktyabrın 25-də tutulub. Bundan öncə onu Kazanda konvoy avtomobilinə hücum edən naməlum şəxslər qaçırmışdı.

"Veçernaya Kazan" və "Kommersant" qaçan şəxsin tutulduğunu yazıb. Onun Kazan şəhərindəki hərbi komendantlığa qaytarıldığı bildirilir. "Kommersant"ın yazdığına görə, onun qaçmasına kömək edənlər də saxlanılıb. Amma bu haqda rəsmi informasiya verilməyib.

Konvoy avtomobilinə hücum oktyabrın 24-də axşam Kazanın Qvardeyskaya küçəsində baş verib. "Kommersant"ın məlumatına görə, iki nəfər nömrəsiz qara avtomobillə svetoforda konvoya yaxınlaşıb, arxa qapını açıb, sözügedən şəxsi çıxararaq qaçıblar. "Baza" hücum edənlərin konvoy işçilərini döydüyünü bildirir. "Idel.Realii" Kazanda "Perexvat" planının işə salındığını, amma qaçan şəxsin dərhal tutulmadığını yazıb.

"Ostorojno, Novosti" saytının bilgisinə görə, qaçan tatarıstanlı daha əvvəl də hərbi hissədən qaçdığı üçün saxlanıb. "Mediazona" isə qeyd edir ki, Rusiya Müdafiə Nazirliyinin "Zvezda" televiziya kanalı qaçan şəxsin kimliyini açıqlayıb. O, 32 yaşlı Fadis Qaripovdur, hərbi komendantlıq onu Naberejnıye Çelnıdan Kazana aparırmış. Bu adda şəxs avqustda Tatarıstanda Ukraynaya qarşı müharibəyə qatıldığı üçün medalla təltif edilib. "Ostorojno, Novosti" mənbəsi bildirir ki, söhbət "İgidliyə görə" medalından gedir. Qaçan və yenidən həbs edilən şəxsin kimliyi rəsmi təsdiqlənməyib.

Türkiyə, ABŞ və Avropa İttifaqının (Aİ) terror təşkilatı kimi tanıdığı Kürdüstan Fəhlə Partiyası (PKK) Türkiyə ərazisindən qüvvələrini çıxardığını bəyan edib. Bu, qruplaşmanın silahları təhvil verməsi prosesi çərçivəsində gerçəkləşdirilir. Xəbəri "Reuters" yayıb.

PKK bildirir ki, "azad, demokratik və qardaşcasına" həyatın əsaslarını qoymaq məqsədilə bütün qüvvələrini geri çəkmək qərarı verib. Partiya bəyanatında onu da vurğulayır ki, Ankara kürdlərin inteqrasiyasına dair qanunlar qəbul etməlidir.

Bu silahlı qruplaşma mayda, ömürlük həbs cəzası çəkən lideri Abdullah Öcalanın Türkiyə dövlətinə qarşı silahlı mübarizəni dayandırmaq, silahları yerə qoymaqla bağlı çağırışından sonra özünü buraxdığını elan edib. Yay aylarında Türkiyə, İraq və Suriyadakı kürd qüvvələri silahlarını təhvil verməyə başlayıblar.

Türkiyənin hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) təmsilçisi bildirib ki, PKK-nın qüvvələrini çıxarmaq qərarı Ankaranın məqsədinə çatmasının göstəricisidir.

Son illərdə Türkiyənin cənub-şərq sərhədlərindən sıxışdırılıb çıxarılan PKK qüvvələri İraqın şimalına yerləşib. Türkiyə ordusu bu ərazidə kürd bazalarına daimi zərbələr endirir, bir neçə hərbi dayaq məntəqəsi yaradıb. Ankara kürdlərin hüquqlarının qorunduğunu, amma separatçılığa yol verməyəcəyini bildirir.

A.Öcalan 1974-cü ildə solyönlü hərəkat yaradıb, 1978-ci ildə onu Kürdüstan Fəhlə Partiyası adı ilə rəsmiləşdirib. 1979-cu ildə Öcalan Suriyaya keçərək orada silahlı dəstələr formalaşdırıb. 1984-cü ildən partiya Türkiyəyə qarşı silahlı mübarizəyə başlayıb.

1999-cu ildə Ankaranın Dəməşqə təzyiqindən sonra Öcalan Suriyanı tərk etdi. O, Keniyada tutulub Türkiyəyə təhvil verilib. Əvvəlcə ölüm cəzasına məhkum olunub, sonradan bu hökm ömürlük həbslə əvəz edilib. O vaxtdan Öcalan Mərmərə dənizindəki İmralı adasında saxlanılır.

PKK-nın ilkin tələbi müstəqil Kürdüstanın yaradılması idi. Sonradan tələblərini yumşaldıb, Türkiyənin cənub-şərqində kürdlərin hüquqlarının genişləndirilməsini, muxtariyyət verilməsini tələb edib.

Türkiyə ilə PKK arasında bir neçə dəfə barışığa cəhd olub. 2013-2015-ci illərdə atəşkəs qüvvədə olub, Suriya kürdlərinin PKK-ya bağlı silahlı dəstələrinin Suriyanın şimal-şərqində nəzarəti gücləndirməsindən sonra pozulub.

Rusiya prezidentinin xüsusi elçisi Kirill Dmitriyev ABŞ-də səfərdədir. O, bu il Rusiya ilə ABŞ arasında yüksəksəviyyəli danışıqlarda iştirak etmişdi. Bu haqda oktyabrın 24-də Rusiyanın "RİA Novosti" agentliyi, eləcə də ABŞ-nin CNN və "Axios" media qurumları mənbələrə istinadla məlumat yayıb.

Səfər barədə ictimai açıqlama verilməyib. Dmitriyev Donald Tramp administrasiyasının siyasətini, Rusiya ilə əlaqəsi olmayan məsələlərdə də tez-tez tərifləyir. Onun ABŞ-yə səfəri barədə xəbər ABŞ administrasiyasının Rusiyaya Ukrayna müharibəsi ilə bağlı ilk ciddi sanksiyalarını elan etməsindən iki gün sonra yayılıb. Tramp yanvarda prezident postuna keçəndən ilk dəfədir Rusiyaya sanksiyalar sərtləşdirilir.

CNN mənbələrə istinadla yazır ki, Dmitriyev ABŞ administrasiyasının təmsilçiləri ilə rəsmi danışıqlar aparmağı planlaşdırır. Görüşlərdə ABŞ-Rusiya münasibətləri müzakirə olunacaq. "Axios"un müxbiri Barak Ravid isə adı açıqlanmayan mənbəyə istinadla bildirib ki, şənbə günü – oktyabrın 25-də Putinin elçisi Trampın xüsusi təmsilçisi Stiven Uitkoffla görüşmək niyyətindədir.

Həftənin əvvəlində ABŞ Rusiyanın "Rosneft" və "Lukoil" neft şirkətlərinə sanksiyalar elan edib. Prezident Tramp isə Vladimir Putinlə Budapeştdə planlaşdırılan görüşü ləğv etdiyini açıqlayıb. Putin daxil Rusiya rəsmiləri bu qərarları tənqid ediblər. Amma onu da deyiblər ki, gələcəkdə görüşün keçirilməsi mümkündür, ABŞ ilə dialoq davam etməlidir.

Sanksiya qərarından əvvəl Dmitriyev sosial şəbəkələrdə Çukotka ilə Alyaskanı Berinq boğazından keçməklə birləşdirəcək tunel tikməyi təklif etmişdi. ABŞ prezidenti D.Tramp bu ideyadan xəbərsiz olduğunu desə də, onu "maraqlı" adlandırıb, amma sonradan bu məsələyə qayıtmayıb.

Oktyabrın 23-də Litva Rusiyanın iki təyyarəsinin ölkənin hava məkanına girməsinə etirazını bildirib. Rusiyanın Vilnüsdəki səfirliyinin müvəqqəti işlər vəkilinə güclü etiraz notası təqdim edib.

Elə həmin gün Rusiyanın Kalininqrad anklavından havaya qalxan SU-30 qırıcısı və "İL-78" yanacaqdaşıyan təyyarəsi 18 saniyə ərzində Litvanın hava məkanından keçib. Bunun havada yanacaqdoldurma təlimi zamanı baş verdiyi ehtimal olunur. Məlumatı Litva ordusu yayıb.

Vilnüs Rusiyadan Litva hava məkanının pozulmasının səbəblərini dərhal izah etməyi, gələcəkdə belə hadisələrin təkrarlanmaması üçün bütün zəruri tədbirləri görməyi tələb edib.

Litva prezidenti Qitanas Nauseda insidenti "beynəlxalq hüququn və Litvanın ərazi bütövlüyünün açıq şəkildə pozulması" adlandırıb. O, X sosial platformasında yazıb ki, bu hadisə Avropa hava hücumundan müdafiə hazırlığının gücləndirilməsinin vacibliyini bir daha təsdiqləyir.

Rusiya Müdafiə Nazirliyi isə insidentin baş verdiyini inkar edib. "Uçuşlar Rusiya ərazisi üzərində hava məkanından istifadə qaydalarına tam uyğun gerçəkləşdirilib. Təyyarələr marşrutdan yayınmayıb, digər dövlətlərin sərhədlərini pozmayıb", – nazirlik Telegram-da bildirib.

Hadisəyə cavab olaraq Baltik regionunda NATO hava patrul missiyasına daxil iki İspaniya "Eurofighter Typhoon" qırıcısı havaya qaldırılıb.

Estoniya və Latviya Litvaya tam həmrəylik bildiriblər.

NATO üzvü, Ukraynanın qəti tərəfdarları olan bu üç Baltik ölkəsinin ərazisini son aylar Rusiya təyyarələri və ya dronları bir neçə dəfə pozub.

Sentyabrda Rusiyanın üç "MiQ-31" qırıcısı Finlandiya körfəzi üzərindən Estoniyanın hava məkanına girərək təxminən 12 dəqiqə orada qalıb.

Bundan sonra Tallin BMT Təhlükəsizlik Şurasının fövqəladə iclasının keçirilməsini, NATO-nun 4-cü maddəsinin işə salınmasını istəyib. Bu maddə üzvlərdən birinə təhdid yarandıqda məsləhətləşmələrin keçirilməsini nəzərdə tutur.

Çelyabinsk vilayətinin Kopeysk şəhərindəki zavodda partlayış nəticəsində ölənlərin sayı 12-yə çatıb. Bunu vilayətin başçısı Aleksey Teksler bildirib.

Onun sözlərinə görə, “müəssisənin daha 10 əməkdaşının harada olduğu dəqiqləşdirilir”. Fövqəladə Hallar Nazirliyi hadisə yerində axtarış işlərini davam etdirir.

Daha öncə partlayış nəticəsində 19 nəfərin xəsarət aldığı açıqlanmışdı. Onlardan 5-i ağır vəziyyətdə xəstəxanaya yerləşdirilib. Vilayət rəhbərliyi oktyabrın 24-nü matəm günü elan edib.

Oktyabrın 22-də axşam “Plastmass” zavodunda partlayış baş verib. Müəssisədə digər məhsullarla yanaşı partlayıcı maddələr də istehsal olunur.

Rəsmilər hadisənin Ukrayna dronlarının hücumu ilə əlaqəli olmadığını bildiriblər.

İstintaq Komitəsi təhlükəli istehsal obyektlərində sənaye təhlükəsizliyi tələblərinin pozulması maddəsi üzrə cinayət işi açıb.

Rusiyanın "Lancet" dronunun Kramatorska zərbəsindən iki jurnalist həlak olub. Ukraynanın FREEДОМ beynəlxalq yayım kanalının hərbi müxbiri Alyona Qramova (Qubanova) və operator Yevgeni Karmazin həlak olub, xüsusi müxbir Aleksandr Kolıçev yaralı vəziyyətdə xəstəxanaya aparılıb. Xəbəri Donetsk vilayəti hərbi administrasiyasının rəhbəri Vadim Filaşkin yayıb, telekanal da təsdiqləyib.

Telekanal hadisə zamanı jurnalistlərin yanacaqdoldurma məntəqəsində avtomobildə olduqlarını bildirib. Filaşkin zərbə dəyən avtomobilin fotosunu yayımlayıb.

Qramova Donetsk və Dnepropetrovsk vilayətlərinin ən qaynar nöqtələrində işləyib. Karmazin və o, Donetsk vilayətində anadan olublar. 43 yaşlı Qramovanın doğulduğu Yenakiyevo şəhəri hazırda Rusiya qoşunlarının işğalı altındadır. Kramatorskda doğulmuş Karmazin 33 yaşında idi.

Ukrayna mediası Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlayandan 114 ukraynalı jurnalistin peşə borcunu yerinə yetirərkən həlak olduğunu bildirir.

Oktyabrın əvvəlində Donbasa dron hücumunda fransız fotojurnalist Antoni Lallikan həlak olub. Rusiya tərəfdən də müharibəni işıqlandıran jurnalistlər arasında itkilər var – bugünlərdə Zaporojye vilayətində "RİA Novosti"nin müxbiri İvan Zuyev həyatını itirib.

Tbilisidə polis Rustaveli prospektində parlament qarşısında etiraz aksiyası iştirakçılarından azı 25-ni saxlayıb. Onların arasında 2019-cu ildə Tsxinvali bölgəsində sərhəd xəttində saxlanılaraq 48 gün həbsdə qalan həkim Vaja Qaprindaşvili də var.

"Exo Kavkaza" xəbər verir ki, axşam saat 8 radələrində bir neçə nəfər yolun ortasına çıxıb: yazıçı İrakli Lomuri gətirdiyi stulda əyləşib, başqa bir iştirakçı isə birbaşa asfalta oturub. Polis yolu boşaltmağı tələb edib. Bu an aksiyanın iştirakçılarından biri polis maşınının üstünə çıxıb, sonra düşüb.

Əraziyə əlavə polis qüvvələri gətirilib, saxlanılanlar olub. Polis səkilər boyunca baryerlər qurub, nümayişçilərin yola çıxmasına icazə verməyib.

Gürcüstanın Daxili İşlər Nazirliyi təxminən 20 nəfərin inzibati qaydada saxlanıldığını bildirir. Polis maşınının üstünə çıxan bir qadının polis əməkdaşını təhqir etdiyi bildirilir, xuliqanlıq maddəsi ilə saxlanılıb. Nazirlik etirazçıları qanun pozuntusundan çəkinməyə çağırıb.

Gürcüstanda Avropayönümlü etirazlar 330 gündən çoxdur davam edir. Etirazçılar yeni parlament seçkilərinin keçirilməsini, həbs olunan aksiya iştirakçılarının azad olunmasını tələb edirlər. Nümayişlər ötən il noyabrın sonunda baş nazir İrakli Kobaxidze avrointeqrasiya prosesinin 2028-ci ilə qədər dayandırdığını bəyan edəndən sonra başlayıb.

Gürcüstanda 4 oktyabr yerli özünüidarəetmə seçkilərindən sonra da mitinq keçirilib, saxlananlar olub. Bəzi etirazçılar prezident sarayına girməyə çalışıblar.

Avropa Parlamentinin 2025-ci il Saxarov mükafatının qalibləri həbsdə olan iki jurnalist – polyak-belaruslu Andjey Poçobut və gürcüstanlı jurnalist Mziya Amaqlobelidir.

Demokratiya və vətəndaş cəmiyyətindən yazan bu iki jurnalistlər hazırda həbs cəzası çəkirlər.

Qaliblərin adları oktyabrın 22-də açıqlanıb.

"Hər iki jurnalist hazırda saxta ittihamlarla, sadəcə işlərini gördüklərinə, ədalətsizliyə qarşı çıxdıqlarına görə həbsdədir", – Avropa Parlamentinin prezidenti Roberta Metsola deyib.

Mükafatın qısa siyahısında bir ildən çox Belqradda hökumətə etiraz etmiş serbiyalı tələbələr, Fələstində jurnalistlər və humanitar yardım işçiləri vardı.

Poçobut Belarus və Polşa nəşrləri üçün işləyib, Belarusda polyak azlığını təmsil edən qurumun liderlərindən olub. Avtoritar lider Aleksandr Lukaşenkonun açıq tənqidçisi olan jurnalist dəfələrlə həbs edilib. 2021-ci ildə müxalifətə, vətəndaş cəmiyyətinə siyasi təzyiq kampaniyası çərçivəsində saxlanan Poçobut sonradan 8 il həbsə məhkum olunub.

Gürcüstanda "Batumelebi" və "Netqazeti" kimi müstəqil nəşrlərin təsisçisi olmuş Amaqlobeli bu ilin əvvəlində saxlanıb, təhlükəsizlik əməkdaşına müqavimət ittihamı ilə 2 il həbsə məhkum edilib. O, ötən ilin parlament seçkilərindən sonrakı avropayönlü etirazlara çıxırdı. Jurnalistin həbsdə səhhətinin pisləşməsi barədə xəbərlər gəlir. Amaqlobeli Gürcüstan 1991-ci ildə müstəqillik qazanandan ilk qadın siyasi məhbus, həm də Saxarov mükafatını alan ilk gürcüstanlıdır.

Mükafatın təqdimetmə mərasimi dekabrın 16-da Strasburqda keçiriləcək.

50 min avro (58 min dollar) dəyərində olan mükafat 1988-ci ildə rusiyalı alim və dissident Andrey Saxarovun şərəfinə təsis edilib. Repressiv rejimlər çox vaxt namizədlər və qaliblərlə bağlı Avropa qanunvericilərinə sərt reaksiya verirlər.

İndiyədək mükafata Cənubi Afrikanın keçmiş prezidenti Nelson Mandela, Rusiyanın müxalifət lideri Aleksey Navalnı, pakistanlı təhsil fəalı Malala Yusifzay da layiq görülüb.

ABŞ prezidenti Donald Tramp oktyabrın 21-də Konqresdəki aparıcı demokratların görüş təklifini rədd edib. O deyib ki, üç həftədir davam edən şatdaun (hökumətin bağlanması) bitməyənəcən görüşmək istəmir.

"Onlarla görüşmək istərdim, amma bir şərtim var – hökumət yenidən açılarsa, görüşərəm", – Tramp jurnalistlərə deyib.

ABŞ Senatında azlığın lideri Çak Şumer və Nümayəndələr Palatasında azlığın lideri Hakim Ceffris prezidentlə "istənilən vaxt, istənilən yerdə" görüşməyi təklif etmişdilər.

Demokrat senatorlardan üçü respublikaçıların müvəqqəti maliyyələşdirmə ilə bağlı qanun layihəsini dəstəkləmir. Onlar dekabrın 31-də müddəti bitəcək Əlçatan Tibbi Xidmət Qanununa (ACA) aid vergi güzəştinin uzadılmasını tələb edirlər.

ACA güzəşti uzadılmasa, milyonlarla amerikalı səhiyyə xidmətlərinə görə daha çox ödəniş etməli olacaq. Demokratlar bunu "səhiyyə böhranı" adlandırırlar.

Konqresə nəzarət edən respublikaçılar isə mövcud durumdan çıxmaq üçün demokratlarla növbəti addımlar barədə danışmağa başlayıblar.

100 üzvdən ibarət Senatda respublikaçılar cüzi – 53-47 üstünlüyə malikdirlər. Əksər qanun layihələrinin keçməsi üçün 60 səs tələb olunur.

Oktyabrın 1-də, yeni maliyyə ilinin başlanğıcında federal agentliklər fəaliyyətlərini məhdudlaşdırıb və minlərlə dövlət işçisi məzuniyyətə göndərilib.

Oktyabrın 21-də Polşa Rusiya prezidenti Vladimir Putinə xəbərdarlıq edib ki, Macarıstanda ABŞ prezidenti Donald Trampla sammitə gedərkən bu ölkənin hava məkanından istifadə etməsin. Əks halda, Varşava beynəlxalq həbs qərarını icra etmək məcburiyyətində qala bilər.

Tramp keçən həftə demişdi ki, Ukraynadakı müharibəni bitirməklə bağlı danışıqlar üçün Macarıstanın paytaxtı Putinlə görüş planlaşdırır.

Haaqada yerləşən Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi (BCM) 2023-cü ildə Putinlə bağlı həbs qərarı çıxarıb. Rusiya lideri Ukraynadan yüzlərlə uşağı qanunsuz deportasiyasında, yəni müharibə cinayətlərində ittiham olunur.

Rusiya BCM-in yurisdiksiyasını tanımır və ittihamları rədd edir.

Polşanın xarici işlər naziri Radoslav Sikorski "Radio Rodzina"ya deyib ki, ölkəsində məhkəmənin təyyarəni müşayiət edərək şübhəlini Haaqa məhkəməsinə təhvil verməsi haqda qərar çıxarmayacağına zəmanət vermir.

BCM-in həbs qərarı üzv dövlətlər üzərinə Putin onların ərazisinə daxil olarsa, onu həbs etmək öhdəliyi qoyur.

Macarıstanın baş naziri Viktor Orban Putinlə yaxşı münasibət saxlayır. O deyib ki, Budapeşt Putinin sammit üçün ölkəyə daxil olub geri dönməsini təmin edəcək.

Ancaq Rusiyanın nümayəndə heyəti Ukrayna üzərindən keçməmək üçün azı bir Avropa İttifaqı ölkəsinin hava məkanından istifadə etməli olacaq. Aİ üzvlərinin hamısı BCM üzvləridir. Macarıstan isə məhkəmədən çıxmaq üzrədir.

NATO üzvü Polşa 2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı hücumu başlayandan Kiyevin ən sadiq tərəfdarlarından olub.

Avropa İttifaqının (Aİ) Şurası oktyabrın 20-də Rusiya qazından mərhələli şəkildə imtina təşəbbüsünü təsdiqləyib. Avropa Parlamenti də sənədi təsdiqləsə, Aİ 2028-ci il yanvarın 1-dək Rusiyadan qaz tədarükünü tamamilə dayandıracaq.

Qadağa həm boru kəməri ilə nəql edilən, həm də mayeləşdirilmiş qaz tədarükünə aid olacaq və 2026-cı il yanvarın 1-dən qüvvəyə minəcək. Qüvvədə olan müqavilələr üçün keçid dövrü müəyyən edilib, bu müddətdə Rusiya qazı Avropaya tədarük oluna bilər. Qısa müddətli müqavilələr üçün keçid dövrü 2026-cı il iyunun 17-dək qüvvədə olacaq, uzunmüddətli müqavilələr üçün 2028-ci il yanvarın 1-də bitəcək.

Qadağa xüsusi hallarda, məsələn Aİ-yə digər mənbələrdən qaz tədarükünə təhlükə yaranarsa, müvəqqəti dayandırıla bilər.

Macarıstan və Slovakiya tam qadağaya qarşı çıxıblar. Amma qərarın qəbulu üçün yekdillik tələb olunmayıb.

Moskva 2022-ci ilin fevralında Ukraynaya genişmiqyaslı hücuma başlayandan Aİ Rusiya qazından asılılığını əhəmiyyətli şəkildə azaldıb. Əksər Aİ ölkələri artıq Rusiyadan qaz idxalını dayandırıb. Bəzi ölkələr hələ də “Türk axını” boru kəməri və ya mayeləşdirilmiş qaz vasitəsilə qaz alır, lakin bu tədarükün payı davamlı azalmaqdadır.

Rusiya qazının yerini ABŞ, Qatar, Norveç, Azərbaycan və digər ölkələrin yanacağı tutur. ABŞ isə Aİ-nin Rusiyadan qaz idxalından imtinasını tələb edir, bunu Rusiya əleyhinə Amerika sanksiyalarının sərtləşdirilməsi üçün şərtlərdən biri sayır.

Oktyabrın 19-da türk Kiprində prezident seçkisində mötədil siyasətçi sərt xətt tərəfdarını məğlub edib. "Reuters" yazır ki, bu vacib səsvermə BMT-nin Kiprin birləşdirilməsi üzrə dayanmış danışıqları yenidən canlandıra bilər.

Sol-mərkəzçi siyasətçi Tufan Erhürman 218 mindən çox qeydiyyatdan keçmiş seçicinin 62.8 faizinin səsini yığaraq qalib gəlib. O, indiki prezident Ersin Tatarı məğlub edib. Erhurman Kiprin gələcəyi üzrə yunan Kipri ilə danışıqları yenidən canlandırmaq vədi vermişdi.

İxtisasca vəkil olan Erhürman BMT-nin dəstəklədiyi federal həll variantını araşdıracağını bildirib. Bu variant təxminən 50 ildən sonra adanın birləşdirilməsini nəzərdə tutur.

Kiprin şimalındakı Şimali Kipr Türk Respublikasını tanıyan Türkiyə və Tatar iki dövlət siyasətini dəstəkləyir. Yunan Kipri isə bunu rədd edir.

2020-ci ildə hakimiyyətə gələn Tatar seçicilərin 35.8 faizini qazanıb.

Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Erhürmanı qələbəsi münasibətilə təbrik edib. O, deyib ki, səsverməni türk Kiprinin demokratik yetkinliyinin əks etdirib.

"Türkiyə olaraq, Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin suveren hüquq və mənafelərini kiprli türk qardaşlarımızla birlikdə hər platformada müdafiə etməyə davam edəcəyik", -– Ərdoğan X platformasında yazıb.

Kiprin prezidenti və yunan Kiprinin lideri Nikos Kristodulidis də Erhürmanı təbrik edib, sülh danışıqlarının bərpasına sadiq olduğunu bildirib.

Kipr 1974-cü ildə Türkiyənin müdaxiləsi ilə iki hissəyə bölünüb. Bu, Yunanıstanın dəstəklədiyi qısa bir çevrilişdən sonra baş verib. 1983-cü ildə Şimali Kipr Türk Respublikası elan olunub. Sülh danışıqları isə 2017-ci ildən dayanıb.

Yunan Kipri Avropa İttifaqında təmsil olunur, Ankara isə bloka üzv olmağa çalışır, rəsmən namizəd ölkədir.

İsrail Müdafiə Ordusu (SAXAL) Qəzza zolağının cənubunda yerləşən Rəfah şəhərinə zərbələr endirib. Ordu bildirir ki, ABŞ və Aİ-nin terror təşkilatı kimi tanıdığı HƏMAS silahlıları Rəfahda razılaşma şərtlərinə uyğun olaraq terror infrastrukturunu məhv edən israilli hərbçilərə atəş açıblar.

SAXAL bunun cavabında hava zərbələrinə başlayıb, artilleriya ilə cavab atəşi açıb. Nəticədə bir neçə dayaq məntəqəsi, "terror fəaliyyəti qeydə alınmış" hərbi obyektlər məhv edilib.

İsrail ordusu hərbçilər arasında xəsarət alan olmadığını bildirir.

HƏMAS isə atəşkəs razılaşmasına sadiq qaldığını bəyan edib. Qruplaşma İsrail patrulunun deyil, HƏMAS-a qarşı çıxan yerli silahlı dəstənin liderinin hədəf alındığını bildirib.

İsrailin milli təhlükəsizlik naziri İtamar Ben-Qvir baş nazir Benyamin Netanyahunu müharibəni "tam miqyasda" bərpa etməyə çağırıb, HƏMAS-ın razılaşmanı pozduğunu deyib.

Oktyabrın 13-də Qəzzada hərbi əməliyyatların dayandırılmasına dair razılaşma imzalanıb. Razılaşmaya əsasən, İsrail atəşi dayandırıb. HƏMAS sağ qalan israilli girovları azad edib. İsrail həbsxanalarında saxlanılan fələstinli məhbuslara dəyişib. Həlak olmuş girovların meyitlərini də təhvil verməyə başlayıb.

Oktyabrın 19-na keçən gecə HƏMAS Qırmızı Xaç təmsilçilərinə iki girovun meyitini təhvil verib. Atəşkəs razılaşmasına əsasən, HƏMAS 28 meyit təhvil verməlidir, indiyədək 13-ünü qaytarıb.

ABŞ Dövlət Departamenti oktyabrın 18-də HƏMAS-ın Qəzza sakinlərinə hücumlar planlaşdırdığı barədə xəbərdarlıq edib, bununla razılaşmanın ciddi şəkildə pozulacağını bildirib.

Gürcüstanın keçmiş baş naziri İrakli Qaribaşvilinin, Dövlət Təhlükəsizlik Xidmətinin (DTX) keçmiş sədri Qriqol Liluaşvilinin və keçmiş baş prokuror Otar Partsxaladzenin evlərində axtarışlar aparılıb. Bu barədə ölkənin Baş Prokurorluğu məlumat yayıb.

Baş prokuror Georgi Qvarakidze brifinqdə bildirib ki, “müxtəlif elektron cihazlar, sənədlər və böyük miqdarda pul müsadirə olunub”. Axtarışlar oktyabrın 17-də səhər 10-dan başlayaraq ölkə üzrə 22 ünvanda eyni vaxtda aparılıb.

Qvarakidze jurnalistlərin suallarını cavablandırmayıb, istintaqın hansı maddələr üzrə aparıldığını açıqlamayıb.

"Exo Kavkaza" xəbər verir ki, vaxtaşırı keçmiş baş nazir və hakim “Gürcü Arzusu” partiyasının keçmiş lideri İrakli Qaribaşvilinin, həmçinin DTX-nın keçmiş rəhbəri Qriqol Liluaşvilinin korrupsiya işləri üzrə mümkün həbsi barədə şayiələr yayılırdı. “Gürcü Arzusu”nun bir sıra keçmiş tərəfdarları, o cümlədən keçmiş müdafiə naziri Cuanşer Burçuladze və onun qaynı, keçmiş iqtisadiyyat nazirinin müavini Romeo Mikautadze saxlanılıb.

Q.Liluaşvilinin adı mediada 4 oktyabr hadisələri ilə əlaqədar hallanıb. “Formula” televiziya kanalı mənbəsinə istinadla xəbər verib ki, o, ikiüzlü fəaliyyət göstərib, həm müxalifətlə əlaqədə olub, həm də hakimiyyətə məlumat ötürüb.

Baş nazir İrakli Kobaxidze daha öncə demişdi ki, “Gürcü Arzusu”nun bir keçmiş üzvü müxalifətlə əməkdaşlıq edib, amma adını çəkməyib.

Otar Partsxaladze 2013-cü ilin noyabr-dekabr aylarında Gürcüstanın baş prokuroru vəzifəsində çalışıb. 2023-cü ildə ABŞ ona qarşı sanksiyalar tətbiq edib, bunu “Rusiyanın Gürcüstandakı təsirinin gücləndirilməsi” ilə əsaslandırıb. Mətbuatın məlumatına görə, o, Moskvada yaşayır, Rusiya siyasi elitası ilə əlaqələrini qoruyur və “Gürcü Arzusu” hökuməti ilə sıx təmaslar saxlayır. Sanksiyalardan sonra Gürcüstan prezidenti Salome Zurabişvili onu vətəndaşlıqdan məhrum edib, bundan sonra o, soyadını Partxaladze-Romanova dəyişib. 2025-ci il mayın 9-da O.Partxaladze Moskvada Qırmızı Meydanda Qələbə Paradının qonaqları arasında görünüb. Ona qarşı Böyük Britaniya və Litvanın da sanksiyaları qüvvədədir.